Led: duurzaamheid en creatieve vooruitgang

Overstappen op energiezuinige, milieuvriendelijk geproduceerde armaturen is geen toekomstmuziek meer, maar dagelijkse realiteit. Het wordt vanuit de overheid gestimuleerd en steeds meer podia, evenementenlocaties en verhuurbedrijven onderzoeken het en komen tot de conclusie dat led-armaturen de investering meer dan waard zijn.

Breed spectrum

Aanvankelijk stonden technici en lichtontwerpers niet te trappelen om hun geliefde tungsten-lampen (halogeen) in te ruilen voor duurzamer armaturen. De kwaliteit van led-bronnen liet oorspronkelijk nog veel te wensen over. Met name het ontbreken van de een breed lichtspectrum kon op forse kritiek rekenen. Veel led-bronnen produceerden licht binnen heel smalle bandbreedtes met als resultaat dat de weergave van natuurlijke kleuren onmogelijk was. Het menselijk oog registreert feilloos of huidtinten natuurgetrouw worden weergegeven en met het spectrum van led-bronnen destijds, waarin talloze golflengtes ontbraken of in zeer geringe mate aanwezig waren kon geen natuurlijke belichting worden geproduceerd.   
Het licht werd bovendien als koud ervaren en diepte ontbrak. Meerdere ledjes vormen samen de feitelijke lichtbron en wanneer die worden ingezet zonder de optische capaciteiten van de gebruikte lenzen daarop aan te passen, heeft dat meervoudige schaduwen en meerkleurige randen tot gevolg.

Halogeen en gloeilamp

Halogeenlampen hebben, net als zonlicht en gloeilampen, een zeer hoge CRI-waarde, wat betekent dat de kleuren van voorwerpen natuurgetrouw worden gereflecteerd wanneer ze met halogeen of zelfs met een gloeilamp worden verlicht of in de zon staan. Dit komt doordat deze lichtbronnen een relatief breed spectrum aan zichtbaar licht produceren en daarbij gereflecteerde kleuren niet extreem benadrukken of onderdrukken. 
Om aan vergelijkbare waardes te komen moesten led-bronnen een belangrijke ontwikkeling ondergaan. Inmiddels is dat bij led-armaturen van enige kwaliteit geen issue meer en ook prestigieuze theaters en podia plaatsen led-lampen op kritische posities zoals in het frontlicht.

Creatieve voorsprong

Naast duurzaamheidsaspecten biedt de huidige generatie led-armaturen een groot aantal aanzienlijke voordelen ten opzichte van traditioneel licht. Veel functies kunnen bijvoorbeeld op afstand worden bediend. Het wisselen van kleuren kan door middel van DMX-commando’s waardoor filters plaatsen overbodig wordt. Voor positioneren, zoomen en focussen zijn veel armaturen voorzien van fluisterstille motoren; allemaal praktische zaken die in de dagelijkse praktijk veel tijdwinst opleveren. Die tijdwinst ontstaat doordat lampen niet met de hand behoeven te worden gesteld vanaf een werklift of door strussen / trekken te laten zakken.
Bijkomend: led-lampen kunnen elektronisch worden gedimd, waardoor je geen aparte dimmerracks meer nodig hebt.

Geavanceerder lichttafels

De functies van led-lampen / moving heads worden individueel aangestuurd via DMX-kanalen. Gebruikt een traditionele spot maar één DMX-kanaal om de hoeveelheid licht te bepalen, een led-bron die meerdere kleuren kan weergeven, bijvoorbeeld rood, groen en blauw, gebruikt daarvoor drie DMX-kanalen. Als deze spot ook gemotoriseerd kan bewegen, heb je twee DMX-kanalen nodig om de horizontale (pan) en de verticale (tilt) positie te bepalen. In het totaal zijn er dan vijf DMX-kanalen in gebruik.
Het moge duidelijk zijn dat die hoeveelheid extra DMX-kanalen een wat uitgebreider lichttafel behoeft. Je daarin bijvoorbeeld de kleurmenging van rood (R), groen (G) en blauw (B) onderbrengen onder één draaiknop i.p.v. dat je daar drie faders van de stuurtafel voor nodig hebt.

Andere infrastructuur

Dus zelfs als je geen bewegend licht hebt gekocht, maar wel een armatuur waarop je kleuren kunt mengen met RGB neemt het aantal DMX-kanalen dat je nodig hebt aanzienlijk toe, wat een uitgebreider stuurtafel behoeft. Tegelijkertijd vervallen dan de voorheen benodigde dimmers, maar moet je er wel voor zorgen dat de DMX-lijnen bijvoorbeeld in het grid, op het zijtoneel, in de portaalbrug, bij het frontlicht of waar dan ook aankomen. Ook de spanning voor de armaturen moet anders worden ingericht, met liefst stroomverdelers met inschakelvertraging om te voorkomen dat alle armaturen tegelijkertijd worden ingeschakeld en er zich een stroompiek voordoet.

Kiezen voor kwaliteit

Met de snelle ontwikkeling van led-armaturen en in het bijzonder moving heads komen dus niet alleen duurzaamheid en energiebesparingen binnen het bereik van een veel groter aantal podia, productie- en verhuurbedrijven, en evenementenlocaties, maar ook een enorme uitbreiding van creatieve mogelijkheden én tijdwinst door de veel efficiënter bediening.
Tegelijkertijd is het verstandig om heel kritisch te kijken naar de producten binnen deze markt. De prijzen, en daarmee de kwaliteit, verschillen enorm. Schijnbaar aantrekkelijk geprijsde armaturen met op papier uitstekende prestaties zijn vaak lastig te onderhouden. Wanneer er dan een defect optreedt, is het zinniger om het apparaat te vervangen door een nieuw exemplaar en het oude armatuur af te voeren; niet fijn voor de afschrijving en ook niet voor de ecologische voetafdruk van de inventaris van het theater of de locatie.

Koeling en geluidsproductie

Veel led-armaturen hebben een passieve koeling, wat betekent dat ze weinig of geen geluid produceren. Dat is wel afhankelijk van de gebruikte componenten en de doordachtheid van het ontwerp, want veel budgetapparaten produceren wel degelijk achtergrondgeluiden, die tijdens voorstellingen en presentaties zeer storend kunnen zijn.
Moving heads zijn vaak voorzien van ventilatoren om de elektronica tijdens het gebruik te koelen. De geluidsproductie van die koelingen is extreem verschillend, want sommige moving heads zijn alleen tijdens popconcerten inzetbaar en andere voldoen aan de eisen die stille voorstellingen en klassieke concerten stellen. Geluidsproductie is dus een belangrijke overweging bij de aanschaf van een led-fixture. De armaturen van JB-Lighting, zoals we die momenteel veelvuldig leveren aan prestigieuze theaters, zijn juist door hun slimme koelsystemen muisstil.

Compact en lichtgewicht

Voor theaters met een wat kleiner arsenaal aan fixtures (die dus vaak worden verplaatst), voor reizende producties met eigen licht en voor verhuurbedrijven zijn het formaat en het gewicht van belang. Een compact armatuur met een verhoudingsgewijs forse lichtopbrengst bespaart een aanzienlijke ruimte bij het transport en als het lichtgewicht is, vergt verplaatsen en verhangen een geringe inspanning die bijvoorbeeld met één technicus kan worden volbracht in plaats van met twee.

Naar aanleiding van de vele adviezen en leveringen die wij in de afgelopen tijd hebben gedaan, met name met betrekking tot JB-Lighting spots, durven we led-armaturen aan te bevelen zelfs op kritische posities als in het front; even aangenomen dat er wordt gekozen voor hoogwaardige fixtures. Kijk dus snel naar ons assortiment JB-Lighting spots!